Lastriko, czyli sztuczny kamień na białym cemencie

Lastriko (czasem pisane jako lastryko lub lastrico) jest próbą sprawienia, że części kamienia staną się na powrót calizną. Tworzy się je mieszając twardy kamień (bazalt, marmur i inne) w odpowiedniej ilości z cementem. Taka mieszanka tworzy powierzchnię, która z jednej strony jest twarda i mocna, z drugiej zaś istnieje możliwość jej szlifowania oraz dostosowania do warunków i potrzeb, jakie są wymagane w danych warunkach. Oznacza to, że można potraktować je jako próbę eliminacji wad, jakie ma płyta kamienna (czyli np. trudność w obróbce i jej koszt) przy wykorzystaniu maksimum tego, co dają nam calizny kamienne - czyli wysokiej twardości i odporności na warunki zewnętrzne czy też twardości wynikającej z samej charakterystyki skały, która tworzy płytę kamienną.

Lastrika nie można mylić z betonem - ten ostatni bowiem składa się z cementu, żwiru oraz piasku, czy szerzej wypełniacza o granulacji zwykle do 2 mm. Najczęściej rolę wypełniacza pełni piasek rzeczny albo kopany, zaś żwir to rozmaitego pochodzenia kamienie z podobnych źródeł co piasek.

Aby lastriko było zrobione porządnie oraz by spełniło swoją rolę konieczne jest spełnienie kilku warunków:

• użycie odpowiedniej jakości i ilości kamienia, zwanego obiegowo z racji granulacji grysem,
  
• użycie odpowiedniej jakości i ilości cementu.
  

W kosztorysach od dawna używano tzw. KNR-ów, czyli Katalogów Nakładów Rzeczowych, opisujących pewne podstawowe zasady, warunki i parametry zużycia określonych materiałów na wytworzenie jednostki jakiegoś elementu czy produktu. Aby lastriko było odpowiednio twarde i mocne, z założenia muszą być spełnione trzy podstawowe rzeczy:

• minimalna grubość lastrika to 25 mm,
  
• zużycie grysu na 1 m² lastrika o minimalnej grubości powinno wynosić 40 kg,
  
• zużycie cementu na 1 m² lastrika o minimalnej grubości powinno wynosić 20 kg.
  

Z powyższych wyliczeń wynika, że 1 m³ (kubik) lastrika powinien składać się z 1600 kg grysu oraz 800 kg cementu.

Jak należy rozumieć trzy wspomniane warunki?

Lastriko o grubości mniejszej jak 25 mm może nie spełnić swoich zadań z różnych powodów. Jego wytrzymałość jest wtedy niewystarczająca, może "odparzyć" w wyniku działań czynników zewnętrznych takich jak opady atmosferyczne, temperatura i jej zmiany. Będzie to po prostu wykonanie niezgodne ze sztuką budowlaną.

Pod pojęciem "grysu" należy rozumieć twardy kamień (taki jak np. wspomniany bazalt czy marmur) o frakcji zwykle do 10 mm. Zasadniczo w praktyce używa się dwóch frakcji - od 2 mm do 4-5 mm lub od 4-5 mm do 8-10 mm. Grubość ziarna (kamienia itd.) wyrażana jest zawsze w mm, co oznacza, że słysząc "ósemka" należy rozumieć grys o frakcji do 8 mm - zwykle jest to grys 4-8 mm. Grubość ziarna jest warunkowana tym, jakie chcemy mieć lastriko i do czego ma służyć powierzchnia. Zwykle grubsza frakcja używana jest w wypadku, kiedy lastriko ma być zrobione "na ostro", drobniejsza - kiedy powierzchnia ma być wypolerowana "na gładko".

"Na ostro" oznacza, że powierzchnia wykonana z lastrika nie jest gładka, a wystające ponad powierzchnię kamyczki zostaną jedynie delikatnie zeszlifowane, by zachowały swoją porowatość.

W wersji "na gładko" dąży się do tego, by cała powierzchnia była gładka i wypoziomowana w pożądany sposób. Po tym procesie pozostają zwykle delikatne ubytki, czyli miejsca, w których maszyna nie tylko wyrównała kamyczki, ale niejako wyrwała "ze środka". Takie miejsca należy uzupełnić albo samym cementem użytym do wylania lastrika, albo mieszaniną cementu i drobnego ziarna o granulacji do 2 mm (tzw. mączki) kamienia, które zostało użyte w procesie produkcji.

Czas, w którym należy zacząć szlifowanie warunkuje jakość i marka użytego cementu, gdyż szlifowanie zbyt świeżego lastrika spowoduje jego zniszczenie, zaś zbyt twardego - tylko znacznie wydłuży i utrudni proces wyrównywania powierzchni.

Kolor lastrika, lub lepiej wrażenie kolorystyczne, czyli "jasne-ciemne", zależy od ilości użytego jasnego i ciemnego grysu. Używając szarego cementu, z racji jego koloru aby uzyskać mniej więcej typową szarość, ilość kamienia białego do szarego wynosi zwykle 3:1 lub 4:1.

KNR-y mówią jedynie o ilości cementu. W dawnych czasach starano się używać cementów bez dodatków - z bardzo prostych powodów. Pierwszym z nich był szybki początkowy przyrost wytrzymałości, pozwalający szybko "wschodzić" z procesem szlifowania. Drugim - z racji braku dodatków - niepojawianie się na powierzchni lastrika różnych dodatków w rodzaju pyłów i innych "niespodzianek" jakie można w takim cemencie znaleźć. W chwili obecnej takie czyste cementy portlandzkie mają oznaczenie CEM I.

Z racji tego, że lastriko jest tzw. sztucznym kamieniem, konieczne jest, by w niekorzystnych warunkach (warunki atmosferyczne, agresywne środowisko) użyć nie cementu o marce 32,5, lecz mocniejszych - 42,5 lub 52,5. Aby przekonać się, jak trwałe jest porządnie wykonane lastriko, wystarczy przejść się po części wieżowców z wielkiej płyty, po starych kamienicach, gdzie w wielu wypadkach podłogi czy schody wewnątrz ciągów komunikacyjnych wykonane są właśnie z lastrika, które ostatni raz było w jakiś sposób konserwowane wiele lat wstecz, a najczęściej w ogóle.

Ilość, rodzaj oraz jakość cementu odgrywa ogromną rolę. Dzieje się tak z kilku powodów:

• Ilość cementu, jaka jest wykorzystywana do lastrika zależy bezpośrednio od jego jakości oraz od grubości wykorzystanego grysu.
  
• Rodzaj cementu, czyli biały lub szary, pozwala nam wybarwiać lub nie wylewaną powierzchnię, a także uzyskać (lub nie) w miarę jednolity biały (naturalny) kolor lastrika. Szarość cementu zdominuje w zasadzie każdy pigment, jaki może być dodany co cementu, poza wypadkiem, kiedy chcemy uzyskać głęboką czerń lub bardzo ciemne "przydymione" odcienie. W innym wypadku konieczne jest wykorzystanie białego cementu. W połączeniu z naturalnymi kolorami użytego kamienia pozwala to uzyskać naprawdę ciekawe odcienie kolorystyczne, łącznie z wybarwieniem takich czy innych stref mających spełniać swoje specyficzne zadania (np. zakazu wejścia), bez konieczności uciążliwego malowania odpowiednich linii.
  
• Im lepsza jakość cementu, czyli im jest on mocniejszy (jego marka jest wyższa od 42,5), tym mniej można go zużyć, aby uzyskać konieczną wytrzymałość lastrika. To, o ile można go mniej zużyć, związane jest z tzw. powierzchnią według Blaine'a, czyli parametrem mówiącym jaka jest powierzchnia po rozłożeniu wszystkich ziaren cementu znajdujących się w jakiejś jednostce masy. Musi być na tyle duża, by bez problemu połączyły wszystkie kamyczki znajdujące się w jednostce masy mieszanki. Im jest ona większa, tym drobniej zmielony jest cement. Jeżeli np. wykorzystujemy cement marki 52,5, którego rzeczywiste wyniki oscylują wokół 70,0, to ilość ta może być znacząca.
  
• Ostatnim parametrem jest grubość (wielkość) ziarna grysu, jaki jest wykorzystywany do wykonania lastrika. Im drobniejsze ziarno, tym więcej cementu potrzeba, by dany element czy dana powierzchnia miała pożądaną wytrzymałość. Jeżeli dla typowych wielkości ziarna grysu ta relacja wynosi 2:1 (czyli grys 66,6 : cement 33,3), to dla grysu o ziarnie do 2 mm (czyli albo 0-2, albo 1-2) ta relacja będzie wynosić ok. 1,5:1 (czyli grys 60 : cement 40, przy czym im drobniejsze ziarno, tym więcej cementu), a dla ziarna o grubości do 1 mm w zasadzie ilość kształtuje się jak 1:1. W tym ostatnim wypadku ziarno użytego wypełniacza w zasadzie staje się niewidoczne, a masa ma jednolitą konsystencję.
  

Pamiętając o tych kilku zasadach można sprawić, że wykonane lastriko będzie wyglądać naprawdę rewelacyjnie. Należy także pamiętać o tym, że dobrze i prawidłowo wykonane lastriko po pełnym przeszlifowaniu powinno się charakteryzować tym, że kamień dolega do kamienia, zaś cement spełnia rolę fugi i na pierwszy rzut oka widać go jak najmniej.

W razie pytań zachęcamy do kontaktu!